Nie wiem jak Wy zaczynacie planować swoje podróże, ale ja prawie zawsze białą kartkę zapisuję najpierw dwoma tematami – sprawdzam czy są tu jakieś cerkwie i synagogi. Potem idę dalej w muzea (ostatnio takie, które mogą zainteresować dzieci), targi jedzeniowe, modernistyczną architekturę, sprawdzam ku czemu zwrócone jest miasto – do rzeki, morza, lub co je chroni – wielka skała lub pustynia. Jako osoba z nieustającą chęcią podróży, poznawania i bycia w drodze, robię sobie czasem wycieczki po rodzinnej Warszawie, czym z przyjemnością dzielę się z Wami tu. I tym razem napisałam przewodnik po prawosławnej Warszawie, ale również tej minionej, więc nie będzie bardzo krótko.
W artykule:
- cerkwie prawosławne w Warszawie
- historia prawosławia w Warszawie
- cmentarz prawosławny w Warszawie
Zobacz też: Osiedle Jazdów, zagubiona wieś w centrum miasta
Historia Prawosławia w Warszawie
Historii nie da się oszukać, przez 120 lat religią władzy w naszej stolicy był właśnie obrządek wschodni. To wystarczająco długo, by wybudować okazałe budowle, zaadoptować świątynie katolickie i pozostawić po sobie niechęć i żal. Ja nad tym ostatnim ubolewam najbardziej, bo wiem, jak wiele kopuł zdjęto, by zatrzeć pamięć i podbudować morale. I żałuję, bo baniaste dachy uważam za najpiękniejszą formę szczytu.
Prawosławnych śladów na mapie stolicy jest wiele. Najbardziej ikonicznym miejscem był sobór św. Aleksandra Newskiego na placu Saskim. Był to jeden z najwyższych budynków XIX-wiecznej Warszawy. Konstrukcja na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu pozostawała w stylu eklektycznym, przykryta była pięcioma złoconymi kopułami. Mówi się, że przy projektowaniu wzorowano się na bazylice św. Marka w Wenecji.
Przewodnik po prawosławnej Warszawie zaprowadzi Was również na Krakowskie Przedmieście. Za pomnikiem Kopernika stoi dziś Pałac Staszica, który został w latach 90. XIX wieku przebudowany, by mieścić w sobie cerkiew św. Tatiany Rzymianki. Pomysłodawcą przebudowy był Apuchtin, miejsce odwiedził car Mikołaj II w 1897 r. Mieszkańcy stolicy nazwali budynek turecką kawiarnią i krytykowali propagandowy cel inwestycji. W latach XX pod kuratelą Mariana Lalewicza przywrócona pałacowi dawny wygląd.
W alejach Ujazdowskich, w okolicy dzisiejszego placu na Rozdrożu znajdowała się cerkiew św. Michała Archanioła, garnizonowa, dla stacjonujących w sąsiednich koszarach wojsk. Wzorowana była na moskiewskim św. Wasylu z Kremla. Wyburzona została w 1923 r. z uwagi na kiepski stan, obecnie to miejsce przecina Trasa Łazienkowska.
Jeśli wybierzecie się na wycieczkę do Fortu Bema od strony węzła Powązkowska, będziecie mijać kościół św. Jozafata, który stoi w miejscu dawnej cerkwi przebudowaną w 1920 r. na potrzeby kościoła katolickiego. Była to drewniana świątynia, obecny kształt i formę przybrała w latach 60. XX wieku.
Sobór Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny
Centrum życia prawosławnego jest na Pradze, w soborze Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny, zbudowana w 1869 r. według projektu Syczewa i Palicyna, w stylu bizantyjskim, niegdyś 5 kopuł było pokrytych złoceniami, które zostały zdjęte przez Niemców zaraz po zajęciu Warszawy. Po odzyskaniu niepodległości i w czasie rozprawia się ze zmianami, które często były wbrew ideom mieszkańców stolicy, jako jedyna świątynia prawosławna pozostała w swojej funkcji i działała. Nie mam zdjęć ze środka, ponieważ obecnie górna świątynia jest poddana pracom restauracyjnym. Z ciekawostek – w praskiej cerkwi 1 czerwca 1930 r. ślub wzięli Konstanty Ildefons Gałczyński i Natalia Awałow.
Cmentarz prawosławny na Woli i cerkwią św. Jana Klimaka
Dużo jednak przyjemniejszym spacerowo miejscem jest cmentarz prawosławny na Woli z cerkwią św. Jana Klimaka. Nekropola jest pięknym miejscem do zagłębienia się w historię. Początkowo podzielona była na cztery sektory – chowano w zależności od pozycji społecznej. Spoczywają tu rosyjscy urzędnicy, wojskowi, kupcy i dygnitarze. Pochowani są tu m.in. dygnitarze rosyjscy, którzy zapisali się na negatywnych kartach, jak np. rusyfikator Apuchtin (zm. w 1903 r., ten od cerkwi w Pałacu Staszica). Spoczywają tu również ofiary zamachów polskich rewolucjonistów. Najstarsza część, tuż za bramą wejściową mocno ucierpiała podczas inwazji niemieckiej na Warszawę. Jednak nagrobki obecnie są odrestaurowane, wciąż odbywają się również nowe pochówki. Teren cmentarza to okolice dawnych szańców, kojarzonych w osobą generała Sowińskiego (park jego imienia graniczy z nekropolą). Cerkiew św. Jana Klimaka została ukończona w 1905 r., została wzniesiona z inicjatywy arcybiskupa H. Ekzemplarskiego. Budowla jest w stylu bizantyjskim, na planie krzyża greckiego z ogromną kopułą.
Przewodnik po prawosławnej Warszawie już nie długo powiększy się o nowe miejsce – cerkiew św. Sofii Mądrości Bożej, która budowana jest w Pyrach przy ul. Puławskiej. Projekt porównywany jest do stambulskiej Hagii Sofii. Będzie to duże centrum religijne.
Artykuł początkowo ukazał się na blogu Podróżująca rodzina.
Zobacz też: Atrakcje turystyczne w Warszawie. Zobacz wszystkie artykuły na blogu!
Magdalena Dziadosz, mama Saszy i Idy. W teorii archeolożka śródziemnomorska i muzealniczka, skrzętnie wykorzystująca wiedzę zdobytą na studiach w swojej pisarskiej pasji. W praktyce właścicielka firmy zajmującej się komunikacją i PR-em. Dużo pisze na różne tematy. Uwielbia podróże, najbardziej te blisko natury: długodystansowe spacery oraz wycieczki górskie. Ale doceni też wieczór na szpilkach w wiedeńskiej operze.